Ի՞նչ լեզվով է խոսում Ադրբեջանի դիվանագիտությունը

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նորից զարմացրեց: Օրերս նա հայտարարեց. «Չնայած հայկական լոբբիի լուրջ ջանքերին, վերջին տարիներին լուրջ ճեղքում է եղել Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի իրականությունը միջազգային հանրությանը ներկայացնելու ուղղությամբ»: Նա հատուկ ընդգծել է, որ «միջազգային մակարդակով հասարակական կարծիքում բեկում է եղել ղարաբաղյան կոնֆլիկտի հարցում»: Իսկ «միջազգային մակարդակով հասարակական կարծիքը» ո՞վ կամ ի՞նչ է: Ադրբեջանցի քաղաքական գործիչները և դիվանագետները քաղաքական բառապաշարը ինքնատիպ օգտագործումով առաջացնում են ոչ միայն լինգվոդիդակտիկայի խնդիրներ, այլև հարուցում են կազուսներ միջազգային հարաբերություններում՝ «հասարակական կարծիքը» միջազգային ասպարեզում չունի գիտական վերլուծություն ու ներկայացված է հիմնականում գիտական պարբերականներում ու տարտղնված բնույթ ունի:

«Համաշխարհային հասարակական կարծիքը» կարագի պես չես քսի Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման գործընթացին և Բաքուն հազիվ թե կարող է այդ «կարծիքն» իրեն դաշնակից դարձնել: Ցանկալին իրականի տեղ մատուցելու ցանկություն չէ՞: Իսկ ո՞րն է իրականը:
Օրերս EurActiv-ը տպագրեց Ադրբեջանի նախագահին կից Ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի փոխտնօրեն Գյուլշան Փաշաևայի հոդվածը: Նա մեղադրում է Եվրամիությանը, որ ԵՄ մասնակցությունը «կոնֆլիկտի կարգավորման մեջ սահմանափակված է և համաձայնեցվում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միջնորդների ջանքերի հետ, որ աջակցում են տարբեր նախաձեռնությունների Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտում խաղաղության հաստատման համար»: Սակայն «ԵՄ-ի համար եկել է ավելի վճռական ու արդարացի դեր խաղալու ժամանակը այդ կոնֆլիկտի կարգավորման մեջ», «առավել վճռական դիրքորոշում ունենալու՝ ներառյալ քաղաքական ու դիվանագիտական ճնշումը»: ՈՒ՝ ի՞նչ:

Հիմա Բաքուն Բրյուսելի հետ բանակցում է համագործակցության նոր համաձայնագրի շուրջ: Ադրբեջանական ԶԼՄ-ները հիացմունքով նկարագրում են «շփման բազում կետերի ի հայտ գալը, որոնցով շատ շուտով հնարավոր է անցկացնել արգասաբեր համագործակցության գիծը»: Բայց և հաստատվում է, որ «ԵՄ-ի հետ նոր համաձայնագրի գլխավոր կետերից մեկը Բաքվի համար ԵՄ-ի հստակ դիրքորոշումն է հայ-ադրբեջանական Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման հարցում»: Իլհամ Ալիևը Անվտանգության հարցերով Մյունխենի համաժողովի «Եվրասիայի թաքնված պրոբլեմները» կլոր սեղանի ժամանակ ասել է. «Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի խաղաղ կարգավորման բանակցային գործընթացի միջուկը ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն է, որի համանախագահներն են ԱՄՆ-ը, ՌԴ-ն ու Ֆրանսիան: Մենք չենք սպասում ԵՄ-ի անմիջական մասնակցությունը բանակցային գործընթացին, թեպետ Եվրոպական հանձնաժողովը նշանակել է Կովկասի հարցով հատուկ ներկայացուցչի, որ զբաղվում է կոնֆլիկտների կարգավորմամբ: ԵՄ-ից ու բոլոր երկրներից մենք սպասում ենք աջակցություն հետխորհրդային տարածքում բոլոր կոնֆլիկտներին միակ ստանդարտ մոտեցմանը: Գլխավոր պատճառը, որ Ադրբեջանը չստորագրեց ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագիրը, բացի նրանից, որ մեր զգացողությամբ դա ոչ թե համաձայնագիր էր, այլ միակողմանի հրահանգներ մեզ, այն էր, որ նրանք չցանկացան հստակ դիրքորոշում արտահայտել հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի լուծման հարցում՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության հիմքի վրա»: Մինչև հիմա ադ ուղղությամբ փոփոխություններ չկան: Վերադառնանք ադրբեջանցի քաղաքական գործիչների բառապաշարին: Համեմատաբար վերջերս Բաքուն հայտարարում էր, որ Երևանի հետ փոխհարաբերություններում ԵԱՀԿ ՄԽ-ի առաջարկած օրակարգի փոխարեն պետք է անցնել սուբստանտիվ բանակցությունների: Ի՞նչ է դա նշանակում: Բաքվեցի հայտնի քաղաքագետ Ռասիմ Մուսաբեկովի մեկնաբանությամբ՝ «կոչ՝ անցնել բովանդակային բանակցությունների», այսինքն՝ սկզբի, անտեսելով Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնությունները՝ վստահության միջոցների, մոնիտորինգի, շփման գծում միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմների: Բայց դա Ադրբեջանի միակողմանի ցանկությունն է, ոչ ավելին: Եթե խոսենք սուբստանտիվ բանակցությունների մասին դիվանագիտական բառարանի լեզվով, դրանք բանակցություններ են՝ «անկախ արտաքին գործոններից», այսինքն՝ ուղիղ երկխոսություն Բաքվի ու Երևանի միջև, իսկ գուցե Բաքվի ու Ստեփանակերտի: Արդյունավետ քննարկման ելքով, երբ բոլոր մասնակիցները հանդես են գալիս ըստ հարցի էության՝ թեմայից չշեղվելով: Այդ առիթով Արտաքին քաղաքականության ամերիկյան խորհրդի ավագ գիտաշխատող Սթիվեն Բլանկն առաջարկում է «բանակցային գործընթացը շրջել 1979-ի Քեմպ Դևիդյան համաձայնագրի ուղղությամբ», երբ Վաշինգտոնում Իսրայելի նախագահ Մենահիմ Բեգինը և Եգիպտոսի նախագահ Անվար Սադաթը խաղաղության համաձայնագիր ստորագրեցին Իսրայելի ու Եգիպտոսի միջև: Դրան նախորդեց Սադաթի պատմական այցը Իսրայել, նրա ելույթը Երուսաղեմում՝ Կնեսետում, որով նա ճանաչեց հրեական պետության գոյության իրավունքը: Դրանով Եգիպտոսը՝ ամենամեծ ու ռազմական առումով ամենահզոր արաբական պետությունը, առաջինը խախտեց 1967-ին կնքված «երեք ոչ»-երի Խարտումի բանաձևը՝ ոչ Իսրայելի հետ խաղաղությանը, ոչ Իսրայելի ճանաչումին, ոչ Իսրայելի հետ բանակցություններին: Այդ աննախադեպ քայլը սկիզբ դրեց խաղաղության լուրջ գործընթացի: Պատրա՞ստ է նախագահ Իլհամ Ալիևը նման առաքելությամբ մեկնել Հայաստան կամ Լեռնային Ղարաբաղ: Առայժմ հազիվ թե:

Սոչիում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ Ալիևի հանդիպումից հետո ադրբեջանական ԶԼՄ-ները նորից խոսեցին երկու երկրների «ռազմավարական համագործակցության» մասին: Բայց դա ներկայացվում է այնպես, ասես խոսքը ոչ թե Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական դերի մեծացման մասին է աշխարհում ընդհանրապես ու Անդրկովկասում մասնավորապես, այլ ընդամենը «արդյունք» է Ադրբեջանի «առավել նշանակալից գործոն դառնալու համաշխարհային ու տարածաշրջանային քաղաքականության մեջ»: Սակայն այսպես կոչված «ռազմավարական համագործակցությունը» ամբողջությամբ ուսումնասիրված չէ իբրև լիարժեք ձևաչափ և Բաքվի առնչությամբ Մոսկվայի կողմից օգտագործվում է իբրև բառակապակցություն: Չկա ոչինչ, որ դուրս գար սովորական երկկողմ հարաբերությունների շրջանակից:

Մոսկվան ու Բաքուն չունեն, համենայն դեպս հիմա, հստակ ձևակերպված և համաձայնեցված սկզբունքորեն կարևոր, երկարաժամկետ, մասշտաբային նպատակներ: Այդ պատճառով Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի հարաբերությունները ռազմավարական անվանելը Բաքվի կողմից վարձավճարված բնույթ ունի: Ադրբեջանցի քաղաքական գործիչների օգտագործած քաղաքական ու դիվանագիտական բառապաշարի անգամ ամենամակերեսային վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ այդ բառապաշարն ողղված է ներքին, այլ ոչ արտաքին օգտագործման և տարուբերվում է՝ կախված կոնկրետ իրավիճակից, երբ նպատակ է դրվում լղոզել Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման բանակցային գործընթացի գլխավոր էությունը: Իսկ դա տագնապալից է:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Ոչ միայն դա է տագնապալից, այլև Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական դերի մեծացումն աշխարհում ընդհանրապես ու Անդրկովկասում մասնավորապես: Ոչ ոք չի կարող ասել՝ հստակ ձևակերպված ու սկզբունքորեն համաձայնեցված ի՞նչ նպատակներ կարող է Կրեմլը ունենալ: Առավել ևս՝ չձևակերպված ու չհամաձայնեցված:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ